سیستم ترمز خودرو + انواع + نحوه نگهداری از آن

رانندگان حرفه‌ای و شرکت کنندگان مسابقات اتومبیل‌رانی همواره به سیستم ترمز خودرو خود تکیه می‌کنند. هر چه این سیستم عملکرد بهینه‌تری داشته باشد، راننده می‌تواند پیچ‌های جاده را به شکلی راحت‌تر گذرانده و زمان کوتاه‌تری را ثبت کند. از طرفی رانندگان معمولی نیز به صورت متعدد از ترمز اتومبیل خود در طول روز استفاده می‌کنند و گاهی نحوه عملکرد سیستم ترمز خودرو، مرگ و یا زندگی آنها را تعیین می‌کند. در این مطلب به شکلی کامل با سیستم ترمز اتومبیل، فارغ از برند و مدل آنها آشنا می‌شویم.

آناتومی سیستم
ترمز خودرو

سیستم ترمز اتومبیل شما می‌تواند از نوع دیسکی، درام و یا ترکیبی از هر دوی آنها باشد. سیستم دیسکی همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است از دیسک ترمز یا روتور ترمز تشکیل شده است. به علاوه این سیستم شامل کالیپر ترمز و لنت ترمز نیز می‌باشد.

دیسک یا روتور

روتور یا دیسک ترمز از نظر بسیاری به عنوان قلب و روح سیستم ترمز اتومبیل شناخته می‌شود. روتور، دیسک‌های فلزی بزرگی هستند که در طرح‌های گوناگون تولید می‌شوند. روتور به کار رفته در اتومبیل‌های مسابقه‌ای به صورت شکاف‌دار طراحی می‌شوند. این شکاف‌ها به شکلی بهتر گرمای تولیدی را کنترل کرده و در شرایط آب و هوایی مرطوب از تجمع قطرات آب بر روی سطح دیسک جلوگیری می‌کنند. از این رو ترمز در شرایط آب و هوایی مرطوب و لغزنده نیز عملکردی مناسب خواهد داشت.

برخی از برندهای کوچک از فلزهای با کیفیت پایین برای ساخت روتور استفاده می‌کنند. این نوع روتورها با وجود قیمت ارزان، در کنترل گرما عملکرد مناسبی نداشته و سریعا دمای آنها افزایش می‌یابد. از طرفی می‌دانیم که در صورت افزایش بیش از حد گرما، فلز شکل ایده‌آل خود را از دست می‌دهد. به علاوه دیسک‌های ترمز ارزان قیمت عملکرد ایده‌آلی در ترمزگیری نداشته و قادر به متوقف کردن خودرو به شکلی سریع و آنی نیستند.

در نهایت دیسک‌های ارزان قیمت، سریعا خراب شده و نیاز به تعمیر و یا جایگزینی دارند. مسائلی که کمتر در دیسک‌های باکیفیت مشاهده می‌شوند.

کالیپر

در هنگام فشار بر پدال ترمز، کالیپر به روتور چسبیده و چرخش آن را متوقف می‌کند. کالیپر ترمز شامل پیستون‌هایی هیدرولیکی است که به مایع ترمز متصل هستند. زمانی که ترمز توسط راننده اعمال می‌شود، این مایع به سیلندر اصلی منتقل شده و سیلندر، پیستون‌های هیدرولیکی را حرکت می‌دهد. با حرکت پیستون‌ها، لنت با فشاری بالا به روتور می‌چسبد.

نکته اینجاست که
هر چه فشار وارد شده به روتور بالاتر باشد، قطعا گرمای بیشتری نیز تولید می‌شود.
در صورتی که روتور کیفیت مناسبی نداشته باشد. این گرما آسیب زیادی به آن وارد می‌کند.

پد یا لنت

لنت ترمز، قطعه‌ای است که مستقیما با روتور در ارتباط است. این قطعه توسط کالیپر به حرکت درآمده و یکی از مهم‌ترین اجزاء در سیستم ترمز خودرو به شمار می‌رود. به یاد داشته باشید که لنت‌های با کیفیت قادر به کنترل بهینه گرما هستند. از این رو اگر در منطقه‌ای سردسیر زندگی می‌کنید، از خرید لنت ترمز سخت خودداری نمایید.

شلنگ ترمز

شلنگ ترمز، واسطه‌ای برای انتقال روغن ترمز به کالیپر بوده و از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا که روغن دلیل اصلی متوقف شدن اتومبیل در هنگام فشردن پدال می‌باشد. در صورت سوراخ شدن شلنگ و نشتی روغن از آن، سیستم ترمز با مشکلی حیاتی و جدی رو به رو خواهد شد. چون که بدون مقادیر کافی روغن ترمز، فشار وارد شده بر روی روتور به شکل محسوسی کاهش یافته و در نتیجه متوقف شدن اتومبیل به فرآیندی بسیار دشوار و خطرناک تبدیل می‌شود.

سیستم ترمز درام نیز از اجزائی شبیه به سیستم دیسکی، تشکیل شده و تنها تفاوت آنها در نحوه عملکرد اجزاء و نام آنها خلاصه می‌شود. در این سیستم درام ترمز معادل روتور در سیستم ترمز دیسکی می‌باشد. با فشار دادن پدال ترمز، روغن به سیلندر اصلی منتقل شده و سیلندر سبب دور شدن کفش‌های ترمز از یکدیگر می‌شود. در نهایت این فرآیند سرعت چرخش درام را کاهش داده و اتومبیل را متوقف می‌کند. سپس با رها کردن پدال، کفش‌های ترمز با بکارگیری فنر برگشتی به حالت اولیه خود باز می‌گردند.

ترمز اتومبیل
چگونه کار می‌کند؟

در مقایسه با سایر بخش‌های اتومبیل‌های امروزی، نحوه کارکرد سیستم ترمز بسیار ساده است. در این سیستم با فشردن پدال ترمز، روغن به سیلندر اصلی منتقل می‌شود. از طرفی به این فرآیند تقویت کننده خلاء نیز گفته می‌شود. تقویت کننده خلاء با توجه به میزان فشار بر روی پدال، مقدار روغن انتقالی و فشار وارد شده به روتور را کنترل می‌کند و قطعا بدون آن فرآیند ترمزگیری بسیار سخت و پیچیده می‌شد.

خودروهای امروزی معمولا از دو ست ترمز برای چرخ‌های جلو و عقب استفاده می‌کنند. مایع ترمز هیدرولیک پس از فشردن پدال به سیلندر اصلی منتقل شده و سیلندر به شکلی یکنواخت مایع را بین هر چهار چرخ توزیع می‌کند. البته این نوع سیستم از لحاظ ایمنی نیز عملکرد بهتری داشته و در صورت وجود مشکل در سیستم، توانایی توقف اتومبیل را خواهد داشت.

از لحاظ فنی، با منتقل شدن مایع هیدرولیک یا همان روغن به کالیپر، لنت یا کفش ترمز به روتور چسبانده شده و سبب توقف اتومبیل و یا کاهش سرعت آن می‌شود.

انواع مختلف
ترمز

ترمز دیسکی و
ترمز درام تنها دو نوع از سیستم ترمز بوده و صرف نظر از آنها، دو نوع سیستم ترمز
دیگر نیز وجود دارند که در ادامه آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

ترمز دیسکی

اکثر اتومبیل‌های امروزی و مدرن از سیستم ترمز دیسکی بهره می‌برند. این سیستم که معمولا در چرخ‌های جلو ماشین اعمال می‌شود. شامل روتور، کالیپر و لنت می‌باشد. در هنگام فشردن پدال، مایع هیدرولیک به کالیپر منتقل شده و سبب چسبیده شدن لنت به روتور ترمز شده و در نتیجه خودرو متوقف می‌شود.

ترمزهای دیسکی
از قدرت متوقف کردن بیشتری نسبت به ترمزهای درام برخوردار هستند. همچنین گرمای
تولید شده در این نوع ترمز با وجود سطح گسترده روتور به شکلی سریع ناپدید می‌شود. از
طرفی مدل روتور شکاف‌دار این نوع ترمز در مدیریت گرما حتی نسبت به مدل‌های معمولی
عملکرد بهتری داشته و در شرایط آب و هوایی مرطوب سطح آن خیس نخواهد شد. به علاوه
سیستم ترمز دیسکی دارای ایمنی بالایی نیز می‌باشد.

ترمز درام

تا حد زیادی
عملکرد ترمز درام شبیه به ترمز دیسکی است. با این تفاوت که در هنگام ترمزگیری، کفش‌های
ترمز از بخش مرکزی جدا شده و با فاصله گرفتن از یکدیگر سبب توقف اتومبیل می‌شوند.
ترمز درام نسبت به ترمز دیسکی دارای قیمت پایین‌تری بوده و شرایط تعمیر و نگهداری
آسان‌تری نیز دارد.

یکی از ایرادات اصلی ترمزهای درام، ناتوانی آنها در برابر گرما است. به طوری که در صورت استفاده متعدد از آن در زمانی کوتاه و به علت تولید گرما، عملکرد مناسب آن کاهش یافته و در نتیجه فرآیند توقف اتومبیل نیز سخت‌تر خواهد شد. از طرفی به دلیل نوع طراحی ترمزهای درام، قطرات آب در داخل آن جمع شده و سبب کاهش عملکرد بهینه ترمز و در طولانی مدت باعث خوردگی و خرابی آن می‌شود.

ترمز اضطراری

ترمز پارکینگ یا اضطراری (ترمز دستی) عملا به عنوان یک ترمز سرویس شناخته نمی‌شوند. زیرا که هیچگونه مایع هیدرولیک به آنها منتقل نخواهد شد. اما این مسئله عملکرد فوق‌العاده آن را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. معمولا ترمز اضطراری که با نام ترمز پارکینگ نیز شناخته می‌شود در قسمت عقب اتومبیل نصب شده و با بکارگیری کابل‌هایی به ترمز سرویس متصل خواهد شد.

ترمز اضطراری دارای یک اهرم در کنسول میانی و بین دو صندلی جلو اتومبیل است. البته در برخی دیگر از خودروها اهرم ترمز اضطراری در کنار فرمان تعبیه شده و با استفاده از آن می‌توان ترمز را فعال یا غیرفعال نمود. ترمز اضطراری معمولا برای ثابت نگه داشتن اتومبیل استفاده شده و در صورت خرابی ترمز سرویس می‌توان از آن استفاده کرد.

ترمز ABS یا ضد قفل

ترمز ضد قفل یا همان ترمز ABS در اصل تکنولوژی پیشرفته‌ای است که در طراحی سیستم‌های ترمز مدرن به کار گرفته شده است. ترمز ضد قفل یا همان ABS مجهز به سنسورهایی است که سرعت چرخش چرخ‌های اتومبیل را ردیابی می‌کنند. در ترمزگیری‌های ناگهانی و به خصوص در شرایط آب و هوایی مرطوب و خیس بودن جاده، چرخ‌ها قفل شده و با از بین رفتن تماس تایرها با زمین، سرعت آنها بالاتر می‌رود. در این شرایط سیستم ترمز ضد قفل یا همان ABS وارد عمل شده و با خاموش و روشن کردن بسیار سریع فشار ترمز ماشین، سرعت چرخ‌ها را کاهش داده و سبب تماس مجدد تایرها با زمین می‌شود.

نحوه نگهداری از سیستم ترمز اتومبیل

همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد، سیستم ترمز اتومبیل بسیار ساده بوده و پیچیدگی خاصی ندارد. از این رو می‌توانید با دانستن چندین نکته عملکرد مطلوب آن را در طولانی مدت حفظ نمایید.

سطح روغن ترمز
را بررسی کنید

سطح روغن ترمز اتومبیل خود را مرتبا بررسی نمایید. یک راننده باید بداند که مخزن روغن اتومبیل در چه مکانی نصب شده و سطح مناسب روغن باید به چه مقدار باشد. از طرفی نوع روغن ترمزی که برای خودرو خود خریداری می‌کنید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

بسیاری از تولیدکنندگان روغن ترمز، ویژگی‌های محصول خود را بر روی آن درج می‌کنند. لذا در هنگام خرید روغن با مطالعه ویژگی‌های آن، بهترین گزینه برای اتومبیل خود را خریداری نمایید.

تعویض روغن ترمز

اکثر دارندگان اتومبیل عادت دارند که پس از رسیدن سطح روغن به حداقل مقدار ممکن، مجددا فقط آن را تا بالاترین سطح مخزن پر کنند. اما متاسفانه این عمل در طولانی مدت سبب ایجاد مشکلاتی اساسی در سیستم ترمز اتومبیل خواهد شد. در صورت آلوده شدن روغن ترمز، سیلندر اصلی دچار خرابی‌هایی شده و سیلندرهای چرخ نیز تحت تاثیر آن قرار خواهند گرفت. از این رو بهتر است که هر ۲۵ هزار مایل (حدود ۴۰ هزار کیلومتر) و یا هر دو سال یکبار، روغن را تعویض و یا تغییر دهید. البته اطلاعات دقیق‌تر در رابطه با این مسئله معمولا در دفترچه راهنمای خودرو لحاظ می‌شود.

برای تعویض روغن، ابتدا باید پیچ بلیدر (Bleeder) را پیدا کنید. این پیچ در قسمت پشتی هر کدام از ترمزها واقع شده است. اطمینان حاصل کنید که ابزار مناسب جهت تعویض روغن را داشته باشید. پیچ بلیدر را بدون آسیب رساندن به آن تنها به مقداری باز کنید که بتوانید روغن را تخلیه نمایید. همچنین برای جلوگیری از کثیف شدن زمین می‌توانید ظرفی را جهت ریختن روغن به داخل آن قرار دهید. سپس از دوست خود بخواهید که با پمپاژ کردن ترمزها به صورت همزمان روغن ترمز جدید را در داخل مخزن مربوط به آن بریزد.

پس از تخلیه روغن قدیمی، پیچ بلیدر را به شکلی مناسب محکم کرده و این فرآیند را برای دیگر ترمزهای خودرو نیز تکرار کنید. پس از تخلیه روغن تمامی ترمزها و ریختن روغن ترمز جدید در داخل مخزن، چندین بار با فشردن پدال ترمز اجازه دهید که روغن جدید پمپاژ شود. همچنین در این زمان می‌توانید از نشتی روغن از پیچ‌های بلیدر نیز جلوگیری نمایید.

شلنگ ترمز و سیلندر اصلی را بررسی کنید

شلنگ و سیلندر اصلی دو مولفه اساسی در سیستم ترمز هستند که مایع هیدرولیک را از مخزن به هر یک از ترمزها منتقل می‌کنند. بدین خاطر باید همواره شلنگ را بررسی کرده و در صورت نشانه‌ای از نشتی روغن سریعا کارهای لازم را انجام دهید. به یاد داشته باشید که مهم‌ترین نقاط در زمان بررسی شلنگ ترمز، نقاط اتصال آن به مخزن و سیلندر اصلی است.

در صورت نیاز لنت‌ها را بررسی و یا تعویض کنید

پد یا لنت یکی از پر استفاده‌ترین اجزا در سیستم ترمز اتومبیل است. همانطور که پیشتر نیز گفته شد، لنت با چسبیدن به روتور سبب متوقف شدن خودرو می‌شود. با چسبیده شدن لنت به روتور گرمایی تولید می‌شود که این گرما و ترمزگیری‌های متعدد در طولانی مدت سبب نازک شدن لنت خواهد شد.

لنت برخی از اتومبیل‌ها به راحتی قابل مشاهده هستند. در حالی که برخی دیگر از خودروها لنت خود را پنهان می‌کنند. از این رو باید چرخ‌ها را در آورده و لنت‌ها را بررسی کرد. لنت باید حداقل ۵ میلیمتر ضخامت داشته باشد و قدرت چسبندگی خود را نیز حفظ نماید.

به طور کلی بررسی لنت ترمز در هر ۶ هزار مایل (حدود ۱۰ هزار کیلومتر) نیاز بوده و در صورت لزوم می‌توان آن را با مدلی مناسب و باکیفیت تعویض نمود.

بررسی و نگهداری روتور یا دیسک

معمولا در زمان بررسی لنت، روتور و یا دیسک ترمز نیز بررسی می‌شود. زیرا که این دو مولفه در سیستم ترمز همواره با یکدیگر در ارتباط هستند و قوی بودن این ارتباط به عملکرد ایده آل هر دوی آنها بستگی دارد. سطح یک روتور مناسب کاملا صاف است و شیارهای ایجاد شده بر روی آن در طول زمان سبب خوردگی لنت شده و در نتیجه فرآیند ترمزگیری را با مشکل رو به رو می‌کند.

از این رو می‌توانید با مراجعه به یک تعمیرگاه اتومبیل، سطح روتور را مجددا صیقل داده و صاف کنید. البته در صورتی که شیارهای ایجاد شده بیش از حد گسترده باشند. باید روتور را با مدل جدید تعویض نمایید. لازم به ذکر است که در صورت خرید روتور جدید بهتر است که لنت جدیدی را بر روی آن نصب کنید. زیرا که استفاده از لنت قدیمی در کوتاه مدت شیارهایی را بر روی روتور جدید ایجاد خواهد کرد.

شناسایی مشکلات
ترمز

داشتن یک برنامه دقیق جهت نگهداری سیستم ترمز اتومبیل­تان تا حد زیادی مشکلات را برطرف می‌کند. اما حتی با داشتن یک برنامه ایده آل نیز سیستم ترمز خودرو به راحتی آسیب خواهد دید. معمولا این نوع مشکلات پیش از نمایان شدن هشدارهایی را نشان می‌دهند که با آگاهی از آنها می‌توانید از وقوع مشکلات جلوگیری کرده و جهت برطرف ساختن­شان اقدام نمایید.

سنگ زنی

این هشدار حاوی دو نکته است. اول این که مدت زمان زیادی از تعویض لنت‌ها گذشته و باید سریعا جایگزین شوند. دوم این که اگر با هر بار ترمزگیری صدایی شبیه به گیر کردن چیزی در روتور به وجود می‌آید، این مسئله از کالیپر و یا به شکلی جدی‌تر از گیر کردن قطعات فلزی لنت در روتور نشأت می‌گیرد. در صورت باید این مورد را فورا بررسی کرده و اقدامات لازم جهت رفع آن را انجام دهید.

فریاد ترمز

با هر بار ترمزگیری صدایی بلند ایجاد می‌شود؟ این صدا نشان دهنده نازک شدن لنت خودرو شما است. البته ترمزهای مدرن و امروزی مجهز به نشانگرهایی هستند که لمس روتور توسط لنت را نشان می‌دهد.

از طرفی تجمع گرد و غبار بر روی لنت نیز می‌تواند دلیل ایجاد صدای بلند در هنگام ترمزگیری باشد. از دیگر دلایل می‌توان به کاهش قدرت چسبندگی لنت و زنگ زدگی سطح روتور اشاره نمود. تمامی این موارد با مراجعه به یک متخصص قابل شناسایی و رفع هستند.

از دست رفتن فشار پدال ترمز

در هنگام ترمزگیری، باید فشار مناسبی جهت پایین رفتن پدال بر روی آن وارد شود. اما اگر حس می‌کنید که به راحتی می‌توانید پدال را تا انتها فشار دهید. این مسئله می‌تواند نشان دهنده نشتی روغن از شلنگ ترمز باشد.

از دیگر دلایل آن نیز می‌توان به تنظیم نبودن پدال و یا مشکل در سیستم ترمز اشاره نمود. از این رو در صورت مشاهده چنین موردی در اتومبیل خود، پیشنهاد می‌کنیم که سریعا به یک تعمیرگاه معتبر و تخصصی مراجعه نمایید.

لرزش بر روی پدال

یکی از دلایل ضربان داشتن و لرزش پدال ترمز، خوردگی و فرسوده شدن روتور به دلیل گرما و اصطکاک بیش از حد است. البته وجود سیستم ترمز ABS در خودروهای امروزی نیز سبب ایجاد لرزش در پدال می‌شود. اما اگر به هر دلیلی به این مورد شک دارید، بهتر است که اتومبیل خود را به یک متخصص حرفه‌ای نشان دهید.

سیستم ترمز
اتومبیل خود را همواره بررسی کرده و به هیچ عنوان به دنبال قطعات ارزان قیمت
نباشید. زیرا که امنیت شما و دیگر سرنشینان در اولین اولویت قرار دارد.