بیایید منصف باشیم؛ هرگز تصور نمی‌شد که خرید لاستیک ماشین پروسه‌ای پیچیده و مهندسی داشته باشد. ما در بهترین حالت دقیق‌ترین تصمیمی که می‌توانستیم درباره‌ی خرید لاستیک بگیریم این بود که بگوییم مدل‌های خارجی بهتر است. فارغ از بحث کیفیت، خرید یک لاستیک مستلزم در نظر گرفتن موارد متعددی است که پیش از این شاید حتی به گوش‌تان نخورده باشند.

انتخاب یک تایر مناسب، تأثیر عمیقی بر سبک رانندگی، مصرف سوخت، نرمی و حتی ایمنی دارد. در مبانی مهندسی خودرو، تایرها را به‌عنوان یکی از اعضای خانواده‌ی انتقال قدرت می‌شناسند. همان خانواده‌ای که جعبه‌دنده، میل‌لنگ، دیفرانسیل و اکسل‌ها نیز عضو آن هستند. شاید عجیب باشد ولی حساسیت این قطعه به‌دلیل درگیر بودن مدام با اجسام بیرونی (آسفالت جاده، گل و لای، شن و ماسه و…) بیشتر از قطعات درونی خودروست. این گزارش به شما کمک خواهد کرد که هنگام خرید لاستیک ماشین بهترین گزینه‌ی موجود را انتخاب کنید. شما در ادامه خواهید دید که علائم و حروف روی هر لاستیک ماشین مانند یک کتاب، دنیایی از اطلاعات را در قالب چند عدد و کد به شما ارائه می‌دهند. یادتان باشد برخی از لاستیک‌ها به دلیل برند نه‌چندان معتبری که دارند، فاقد برخی از این علائم هستند. شاید همین امر دلیل خوبی برای نخرید‌ن‌شان باشد.

نکات اولیه

تایرهای یک‌دست

اکیدا توصیه می‌شود که لاستیک تمام چرخ‌ها از یک نوع و یک برند باشند. تفاوت در آج می‌تواند باعث لرزش و بدفرمانی شود. حتی استفاده از لاستیک‌های مشابه وقتی یکی از آنها تیوب داشته باشد نیز توصیه نمی‌شود.

بالانس و میزان فرمان

اگر می‌خواهید به حداکثر عمر مفید لاستیک‌تان برسید، سالی یک بار به مراکز مجاز برای بازدید سیستم جلوبندی، تنظیم بالانس و فرمان مراجعه کنید. گاهی یک دست‌انداز می‌تواند محور خودرو را کمی از تعادل خارج کند. همین انحرافِ اندک، به‌مرور زمان باعث تغییر حالت لاستیک‌ها می‌شود و در نهایت لاستیک از بین می‌رود.

لاستیک‌سایی

سایش غیرعادی و ناهمگون لاستیک‌ها را خیلی جدی بگیرید. ساییدگی غیرعادی لاستیک‌ها نشانه‌ای است برای اینکه متوجه شویم زمان تعویض آنها فرا رسیده است. در ضمن این پدیده می‌تواند هشداری باشد برای اینکه بخش‌های دیگر خودرو ازجمله فرمان، جلوبندی و فنربندی آن نیز دچار مشکل شده‌اند.

تنش فیزیکی

تیک‌آف، ترمز ناگهانی و دستی‌کشیدن، سریع‌تر از آنچه فکرش را بکنید لاستیک‌ها را به مرز نابودی می‌کشانند. برخی از جوانان برای اینکه لاستیک‌هایشان به‌منظور انجام مانورهای شبانه صاف شوند، اقدام به دستی‌کشیدن پیاپی می‌کنند. غافل از اینکه در این هنگام شما نمی‌دانید که کدام سطح از لاستیک در حال از بین رفتن است.

تعویض موازی

قدیمی‌ها می‌گویند لاستیک مصرف‌شده‌ی جلویی را با لاستیک‌های عقبی تعویض کنید. این ایده از جایی مطرح می‌شود که گویی فرمان‌گیری عمر تایر را می‌کاهد. شاید این ایده بیراه نباشد ولی به دلیل آنکه وزن بیشتری روی محور عقب است،‌ چرخ‌های عقب باید سالم‌تر و با آج بهتر باشند. در واقع علم روز مهندسی خودرو می‌گوید به‌مجردِ از رده خارج شدن حتی یک حلقه لاستیک اقدام به تعویض همه‌ی آنها کنید. با این حال به‌منظور ایجاد توازن بین چرخ‌های جلو و عقب، به‌طور میانگین هر ۸۰۰۰ کیلومتر تایرهای عقب و جلو را تنها در صورت سالم بودن با هم تعویض کنید.

رینگ آسیب‌دیده

آسیبی که یک رینگ قُرشده یا کج‌شده به تایر می‌زند،‌ بسیار بدتر از لاستیک‌سایی است. تغییر در فرم استاندارد رینگ‌ها می‌تواند ناگهان باعث ترکیدن، خروج یا انحراف خودرو شود. رینگ‌های آسیب‌دیده معمولا در محور مرکزی خود نمی‌چرخند و به‌عبارتی تاب می‌خورند. این اتفاق اول از همه روی لاستیک‌ها تأثیر می‌گذارد و سپس روی پلوس‌ها.

تعویض لاستیک و تنظیم ECU

در برخی از خودروهای مدرن، که سیستم ترمزگیری هوشمند ABS را در کنار سامانه‌ی ضد لغزش ASR و LSD دیفرانسیل دارند، تعویض لاستیک ماشین به این راحتی‌ها نیست. در صورت تغییر سایز لاستیک بدون تنظیم، مرکز کنترل الکترونیکی خودرو یا همان ECU باعث غیرفعال شدن سیستم‌های فوق می‌شود.

لاستیک‌های نخ‌زده و سیم‌زده

کوچک‌ترین بریدگی، خراشیدگی، بیرون‌زدن سیم و نخ در لاستیک را خطرآفرین بدانید. در صورتی‌که این اتفاق برای لاستیک‌های نو رخ داده باشد حتما باید از فروشنده بابت این مسئله جواب بخواهید. متورم شدن و ترک خوردن هر بخش از لاستیک ماشین نیز حتی در اندازه‌ای کوچک نگران‌کننده است.

طرح‌های مختلف آج

همان گل‌های موج‌دار و متناوبی که روی لاستیک می‌بینید، دنیایی از تفاوت‌ها را دارند. آج لاستیک ماشین بر خلاف تصورات عامه، در نوع رانندگی مؤثر است و انتخاب آن کار هوشمندانه‌ای به حساب می‌آید. در حال حاضر ۴ نوع آج در بین لاستیک‌ها رایج است.

1. تایر با طرح آج جهت‌دار (یک سویه) که به صورت حرف V است. با فضاهایی بزرگ و شیارهای زیاد بین بلوک‌های آن. این طراحی و ساختار سبب بهبود عملکرد لاستیک در سرعت‌های بالا و همچنین افزایش ضریب انحراف مسیر آب در سطوح خیس می‌شود.
2. تایر با طرح آج متقارن. شیارهای آن در تمام رویه‌ی لاستیک به‌صورت متقارن تکرار شده است. این نوع طرح گل رایج‌ترین طرح مصرفی برای خودروهای سواری و شهری است. استفاده از آنها در محورها محدودیتی ندارد و جهت استفاده‌ی آنها مانند طرح گل جهت‌دار نیست. این نوع تایرها را برای حفظ طول عمر لاستیک می‌توانید به صورت متناوب در محورها جابه‌جا کنید.
3. تایر با طرح آج نامتقارن که اکثرا مورد استفاده‌ی خودروهای اسپرت است. ترکیبی از طرح‌های جهت‌دار و متقارن که مزایای هر دو مدل طراحی را داراست به‌طوری که عملکرد خوبی در هر دو سطح خشک و خیس جاده از خود نشان می‌دهد. قسمت درونی تایر معمولا برای بهبود عملکرد در سطوح بارانی و خیس و قسمت بیرونی لاستیک برای بهبود عملکرد در سطوح معمولی و خشک، طراحی می‌شود. برای کسب حداکثر بازدهی از این طراحی، لازم است که هنگام نصب بر روی رینگ، جهت درون یا بیرون لاستیک با آنچه در دیواره‌ی آن با کلمات Outside و Inside درج شده است، رعایت شود.
4. در نهایت تایر با طرح آج جهت‌دار-نامتقارن. به‌نوعی تکامل یافته‌ی طراحی نامتقارن است که نقایص فنی و جزئی آن برای استفاده در خودروهای پیشرفته و سوپراسپرت برطرف شده است. خاصیت آب‌گریزی بالا و انحراف مسیر آب در سطوح خیس، چسبندگی و عملکرد عالی در سطوح خشک، چرخش باد متناسب با اندازه‌ی لاستیک برای خنک کردن و … ازجمله مزایای این طرح آج است. به علت قیمت بالا، معمولا برای خودروهای اسپرت که سایز محور عقب و جلوی آنها متفاوت است استفاده می‌شود.

حالا لاستیک‌هایتان را بخوانید

به تاریخ تولید دقت کنید

تایرها نیز درست مانند تمام تولیدات شیمیایی، عمر مفید و تاریخی برای پوسیدگی دارند. این پوسیدگی را با ساییدگی اشتباه نگیرید. لاستیک‌سازها به دلیل برخی از دلایل اقتصادی و بازاریابی، نمی‌توانند تاریخ انقضا را روی محصولات‌شان درج کنند. به همین دلیل تاریخ تولید روی آنها درج می‌شود. شاید تصور کنید که لاستیک‌ها را می‌توان بر حسب نوع استفاده تا مدت بیشتری نیز زیر خودرو قرار داد. ولی فرایند ساخت آنها به‌قدری حساب‌شده است که حتی هفته‌ای که در آن لاستیک رو به پوسیدگی می‌رود نیز درج شده است. طبق یک قانون نانوشته، همه‌ی لاستیک‌ها عمری ۴ ساله دارند مگر آنکه میزان استفاده‌ی آن درج شده باشد. با در نظر گرفتن این پیش‌فرض روی لاستیک مزبور به دنبال یک کد ۴ رقمی بگردید. دو رقم ابتدایی آن اشاره به هفته‌ی تولید و دو رقم انتهایی آن اشاره به سال تولید دارد. به‌عنوان مثال در تصویر لاستیک در هفته‌ی سوم سال ۲۰۰۵ تولید شده بود. مثلا این یعنی بعد از هفته سوم سال ۲۰۰۹ دیگر نباید از آن استفاده کرد. حتی اگر خودرو هیچ پیمایشی نکرده باشد. استفاده از لاستیک تاریخ گذشته، خطراتی مانند ترکیدن و عدم ترمزگیری مناسب را در پی دارد.

زیادی باد نزنید

از قدیم می‌گفتند،‌ لاستیک کم‌باد راه نمی‌رود. این جمله واقعیت دارد ولی اگر درون محفظه‌ی لاستیک‌ها نیز باد اضافی تزریق شود، عواقب خطرناکی دارد. در حقیقت اینکه در تعمیرگاه‌ها آپاراتی‌ها طبق یک عرف تایرها را پر باد می‌کنند، ایرادی ندارد ولی هیچ لاستیکی نباید بیش از ظرفیتش باد بگیرد. ظرفیت آنها تابعی است از سایز لاستیک، وزن خودرو و وزن قابل حمل توسط لاستیک. به همین خاطر است که شرکت‌های لاستیک‌سازی عدد دقیقی را روی لاستیک‌ها به‌عنوان حداکثر میزان فشار باد درج می‌کنند. کد درج‌شده روی لاستیک ماشین را می‌توان با عبارت psi (یکای فشار، پوند بر اینچ مربع) مشاهده کرد. در تصویر، لاستیک خودروی فوق را حداکثر باید تا ۶۰ واحد بادگیری کرد. باد زدن زیادی تایر عواقبی دارد که شاید دیگر نیازی به توضیح دادن نباشد. ولی کم باد زدن آن علی‌رغم برخی از تصورات، باعث افزایش حرارت بی‌مورد لاستیک می‌شود که طبیعتا انحراف و عدم ترمزگیری را در پی دارد.

وزن مجاز را رعایت کنید

بسیاری بر این باورند که توان باربری یک خودرو رابطه‌ی مستقیمی با قدرت موتور آن یا سیستم تعلیقش دارد. در حالی که یکی از ارکان اصلی شاخص وزن خودرو، توان بارگیری لاستیک‌های آن است. تایرها هرکدام حسب نوع ساختی که دارند، وزن خاصی را می‌توانند تحمل کنند. این وزن بر حسب kg (کیلوگرم) یا lbs (پوند)‌ روی خودرو مشخص شده است. دو نکته‌ی حیاتی را به یاد داشته باشید. نخست آنکه نباید وزن خودِ خودرو را فراموش کنید. به‌عبارت دیگر وزن بار اضافی را باید با وزن خودرو جمع بزنید. دوم آنکه این عدد میزان فشار قابل تحمل روی هر حلقه را نشان می‌دهد؛ یعنی باید توان تحمل محور عقب را که اغلب بار بیشتری تعبیه می‌شود نیز در نظر بگیرید. گاهی برخی از شرکت‌ها برای شلوغ نشدن علائم روی لاستیک، از کدهایی به اسم Load Index استفاده می‌کنند. شرح این کدها را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید. اندیس بارگیری در این جدول بر حسب واحد پوند است. در نظر داشته باشید که هر پوند ۰٫۴۵ کیلوگرم است. ‌

با سرعت لاستیک‌ها برانید

شاید عجیب به نظر بیاید، ولی حداکثر سرعتی که شما با خودروتان می‌توانید بروید، آن چیزی نیست که در قد و قواره توان موتور به چشم می‌آید. شما وقتی بیش از ظرفیت سرعت لاستیک خود سرعت بگیرید، عملا با مرگ دست‌وپنجه نرم کرده‌اید. هر تایر توانایی تحمل حرکت با سرعتی مشخص را دارد. از آنجایی که درج میزان سرعت برای روی لاستیک‌ها گمراه‌کننده است، شرکت‌ها از یک جدول کد مخصوص استفاده می‌کنند. در این مثال خودروی فوق که مجهز به تایرهایی از نوع V شده حداکثر می‌تواند تا مرز ۲۴۰ کیلومتر در ساعت حرکت کند. طبیعتا این خودرو باید یک سوپراسپرت توانمند باشد که سرعت‌های بیش از این را نیز پشتیبانی می‌کند ولی لاستیک فوق این اجازه را نمی‌دهد. برای سهولت در خواندن کد سرعت، نگاهی به جدول زیر بیندازید. ترکیب باد نامناسب، وزن زیاد و سرعت بالا، خودروی شما را از هر برندی باشد تبدیل به یک تابوت متحرک می‌کند.

سایز مناسب انتخاب کنید

لاستیک گوشتی، لاستیک فاق کوتاه، لاستیک پهن و از این دست واژه‌های بازاری، توصیفاتی غیرحرفه‌ای برای انواع تایر هستند. سایز لاستیک اگر نگوییم مهم‌ترین ولی بی‌شک یکی از تأثیرگذارترین معیارهای سواری نرم و ایمن با خودروست. تعبیه‌ی لاستیک‌هایی که سایزشان زیادی بزرگ یا زیادی کوچک است، به‌شدت روی کیفیت رانندگی تأثیر می‌گذارند. ابتدا اجازه بدهید درباره‌ی نحوه‌ی خواندن سایز لاستیک‌ها توضیح بدهیم. اولین عددی که در کد مربوط به سایز لاستیک می‌آید، پهنای تایر است؛ یعنی این عدد ۳ رقمی عرض لاستیک را با واحد میلی‌متر نشان می‌دهد. عدد بعدی که معمولا پس از یک ممیز می‌آید، نسبت فاق (طوقه) لاستیک به عرض آن است. این عدد واحد ندارد. بسیاری تصور می‌کنند واحد آن اینچ یا میلی‌متر است. مثلا وقتی این عدد ۵۵ یا ۶۵ باشد یعنی فاق لاستیک این خودرو ۵۵ درصد یا ۶۵ درصد عرض یا پهنای لاستیک است. هرچه این عدد کمتر باشد یعنی لاستیک فاق کوتاه‌تری دارد. لاستیک‌های این فرم به‌دلیل چسبندگی بهتر، برای مانورهای اسپرت مناسب‌ترند؛ اما ایراد اصلی آنها کوبیدن و سفتی در رانندگی است. لاستیک‌هایی که درصدی بالاتر از ۵۰ دارند به‌اصطلاح گوشتی یا نرم‌تر هستند. این لاستیک‌ها به‌دلیل نرمی بیشتری که دارند در سرعت‌های بالا عملکرد خوبی برای پیچیدن ندارند. عبارت بعد یک حرف انگلیسی است که معمولا R درج می‌شود. این به معنی رادیال بودن لاستیک‌هاست. این روزها اغلب تایرها رادیال هستند. استفاده از تایر با ساختارهای بایاس، پنوماتیک و بدون باد کمتر پیش می‌آید. مرحله‌ی بعد به عدد سایز اصلی لاستیک می‌رسیم. مثلا می‌گویند سایز لاستیک پراید ۱۳ است. در واقع ۱۳ اشاره به قطر رینگ خودرو دارد؛ یعنی دایره‌ی مرکزی تایر که رینگ درون آن قرار می‌گیرد ۱۳ اینچ (هر اینچ ۲٫۵۴ سانتی‌متر) است. برخی از لاستیک‌ها بعد از عبارات مربوط به سایز، کد بار-سرعت را نیز لحاظ می‌کنند. این کدها را می‌توان از جدول اندیس بارگیری و جدول سرعت پیدا کرد. حالا برای بهتر درک کردن این موضوع، تایر تصویر را بررسی می‌کنیم. عرض این تایر ۲۵۵ میلی‌متر است. فاق آن ۵۵درصد عرض را دارد و دهانه‌ی تایر مخصوص یک رینگ ۱۸ اینچی است. توان بارگیری این لاستیک ۱۰۳۰ کیلوگرم (۲۲۷۱ پوند طبق کد ۱۰۹ در جدول اندیس بارگیری) و سرعت نهایی قابل تحمل آن ۲۴۰ کیلومتر در ساعت (طبق کد V در جدول سرعت) است. خلاصه آنکه سعی کنید آنچه کمپانی به‌عنوان لاستیک استاندارد برای خودروتان در نظر گرفته را در تعویض‌های بعدی رعایت کنید.

مراقب سرماخوردن لاستیک باشید

لاستیک‌ها نیز درست مانند برخی‌ها، طبع سرمایی و گرمایی دارند. شرکت‌ها بر حسب اقلیم و آب‌وهوای هر منطقه، نوع خاصی از مواد را برای ساخت لاستیک‌هایشان استفاده می‌کنند. این ویژگی حرارتی را می‌تواند مقابل عبارتی موسوم به Temperature با یکی از حروف A ،B یا C‌ مشاهده کرد. حرف A اشاره به مناطق گرمسیر و با حرارت بالا دارد. حرف B اشاره به مناطقی دارد که از نظر آب‌وهوایی معمولی هستند. حرف C نیز اشاره به لاستیک‌هایی دارد که برای مناطق سردسیر تولید شده‌اند. تجربه نشان می‌دهد استفاده از تایرهای نوع A رایج‌تر و مقرون‌به‌صرفه است. هرچند برای مناطقی که دمای هوا سرد می‌شود باید تدبیر دیگری اندیشید.

لاستیک چسبنده بخرید

واژه‌ی چسبندگی در دنیای خودروها معانی گسترده‌ای دارد. تمام مهندسان در تلاش هستند تا کاری کنند که خودرو به سطح تماس زیر لاستیک‌ها کاملا وفادار بماند. تمام سیستم‌های پایداری الکترونیکی و کنترل کشش به همین خاطر ابداع شده‌اند. مفهوم چسبندگی در تایرها نیز چنین تعبیری دارد. افزایش اصطکاک. شاید این ابهام به‌وجود بیاید که مگر لاستیک‌ها از نظر میزان ایستایی با یکدیگر متفاوت هستند؟ طبیعتا شرکت‌ها تلاش می‌کنند که با استفاده از مواد باکیفیت این میزان اصطکاک را بالا ببرند؛ اما آنچه اینجا قرار است به آن پرداخته بشود، میزان چسبندگی است که در جاده‌های ناهموار اهمیت دارد. در توصیف تخصصی این ویژگی آمده: درجه‌ی نمایش‌دهنده ضریب سینتتیکی اصطکاک در سطوح مرطوب. مهندسان برای این تایرها چهار درجه تعیین کرده‌اند. درجه‌ی اول AA است که فوق‌العاده چسبنده به حساب می‌آید. این لاستیک‌ها بسیار گران و البته بسیار پراستهلاک‌اند. درجه‌ی بعدی A است که معمولا برای خودروهای شهری پیشنهاد می‌شود. درجه‌ی B‌ نمونه‌ی استاندارد برای خودروهای سنگین است. درجه‌ی C نیز با حداقل اصطکاک برای خودروهای ویژه‌ی رقابت‌های دریفت کاربرد دارد. از سویی دیگر دانشمندان این ضرایب را بر حسب نیروی وارده G-Force‌ روی آسفالت و بتن نیز سطح‌بندی کرده‌اند. اغلب تایرهای تولیدی برای بازار خودرو از درجه‌ی A یا AA هستند.

از سایش بپرهیزید

برخی از شرکت‌های لاستیک‌ساز حرفه‌ای حتی میزان سایش محصولات خود را نیز عنوان می‌کنند. اگرچه هیچ قانونی برای درج این اعداد روی بدنه‌ی لاستیک ماشین وجود ندارد ولی لاستیک‌سازها برای رقابت هم که شده دست به چنین اقدامی می‌زنند. ضریب سایش در لاستیک‌ها را با عبارت TreadWear نشان می‌دهند. روبه‌روی این عبارت یک عدد قرار می‌گیرد که مبنانی پایه‌ی آن ۶۰ است و گفته شده تا ۸۰۰ نیز بالا می‌رود. یک تایر با ضریب سایش ۶۰ به‌معنی بی‌کیفیت بودن نیست. در واقع این محصول از امکانات اولیه و مواد معمولی برای ساخت استفاده کرده است. استفاده از مواد خاص، شکل آج‌ها، تعداد آج‌ها، پراکندگی آج‌ها و نتایج آزمون آزمایشگاهی هرکدام به میزان مشخصی به این عدد اضافه می‌کنند. نکته‌ی مهم آن است که ضریب سایش با واحدهای ۲۰ تایی افزایش پیدا می‌کند.